Waar voetbalclubs trainen voor de Champions League en schaatsers oefenen voor het NK allround is voor goochelaars het NK Goochelen de grootste landelijke wedstrijd waar ze kun (magische) krachten kunnen meten. Ik heb zelf drie keer meegedaan met deze wedstrijd met vier verschillende acts. In deze blog vertel ik hoe een wedstrijd tussen goochelaars wordt gehouden, wat de spelregels zijn en hoe ik mijzelf op zo’n dag voorbereid.
De categorieën
De Nederlandse Kampioenschappen voor de goochelkunst worden georganiseerd door de Nederlandse Magische Unie – de overkoepelende organisatie van (vrijwel) alle Nederlandse goochelclubs. Ze worden twee keer in de drie jaar gehouden. Net als bij atletiek heb je verschillende onderdelen waar je aan mee kunt doen. Goochelaars die vooral kleine trucs doen kunnen zich inschrijven voor de categorie ‘Micromagie’. Goochelaars die hun assistenten tevoorschijn goochelen uit een kist kunnen meedoen aan ‘Illusionisme’.
In totaal zijn er zes categorieën waarin je tijdens een NK kunt uitkomen. Daarnaast zijn er twee categorieën waar een speciale dag voor wordt georganiseerd (‘Goochelen voor kinderen’ en ‘Straatgoochelen’). Hoewel de ene categorie niet als beter wordt aangemerkt dan de andere, zijn de meeste goochelaars het wel eens dat ‘Manipulatie’ de moeilijkste discipline is binnen de goochelkunst. Bij deze tak van de ‘sport’ goochelt de artiest allerlei kleine voorwerpen tevoorschijn. Denk aan balletjes, kaarten, munten, etc. Hier is bijzonder veel behendigheid voor nodig en deze discipline wordt dan ook gezien als ‘koningsnummer’.
De spelregels
In welke categorie je ook uitkomt, de regels zijn min of meer hetzelfde. Om mee te mogen doen aan het NK moet je eerst worden afgevaardigd door je goochelvereniging. Pas als je een handtekening hebt van de voorzitter van je club wordt je inschrijving officieel erkent.
Dan zijn er nog een paar technische eisen waar je act aan moet voldoen: deze mag namelijk niet langer zijn dan 10 minuten. Als je act langer duurt kan je worden gediskwalificeerd. Het is bovendien niet toegestaan om gebruik te maken van ‘stooges’ (dit zijn ingewijde vrijwilligers). Word je hier op betrapt dan volgt er ook onmiddellijk diskwalificatie.
Je act wordt beoordeeld door een vijfkoppige jury. Dit zijn in de regel vier professionele goochelaars van statuur en een leken-jurylid die – als het goed is – niet bekend is met goocheltechnieken. De act wordt beoordeeld op techniek, presentatie, originaliteit, magische atmosfeer, opbouw en entertainmentwaarde.
De jury geeft elke act een score (maximaal 100 punten). Om in aanmerking te komen voor een prijs moet je een minimaal aantal punten halen. Voor een eerste prijs is dit 80 punten, voor een tweede 70 punten en voor een derde prijs 60 punten. Dit zorgt er voor dat alle prijswinnaars een kwaliteitsnorm hebben behaald. Het komt wel eens voor dat niemand in een bepaalde categorie een prijs wint.
Wat ook wel eens gebeurt is dat iemand genoeg punten heeft voor een bepaalde prijs, maar deze toch niet krijgt omdat iemand anders méér punten haalde. Dit overkwam mijzelf in 2023. Ik deed mee in de categorie ‘Mentalisme’ (gedachtelezen). Ik haalde 74 punten met mijn act – ruim genoeg voor een tweede prijs. Omdat mijn collega, de Belgische topgoochelaar Jo de Rijck, wat hoger scoorde maar nét niet genoeg punten haalde voor een eerste prijs, kreeg híj de tweede prijs en ik de derde. Ook mooi, maar ik had natuurlijk liever zilver gehaald. Je moet dus een beetje strategisch zijn met de keuze voor de categorie waarin je uit wilt komen. Bij populaire categorieën is de win-kans gewoon iets kleiner.
De grootste prijs die je kunt winnen bij een NK is de ‘Grand-Prix’. Deze gaat naar de goochelaar/act die van alle categorieën het meeste punten heeft behaald. In het verleden is deze prijs onder andere gegaan naar artiesten als Hans Klok en Rob & Emiel. Met een Grand-Prix op zak staat de weg voor je vrij om mee te doen aan de wereldkampioenschappen.
De aanloop naar een NK
Een goochel-act maken voor een NK vereist een iets andere aanpak dan een goochel-act maken voor in je gewone repertoire. Je wilt immers iets laten zien dat goochelaars buitengewoon knap vinden en liefst ook nog iets datje collega’s nog niet kennen. Met attributen uit de goochelwinkel scoor je niet hoog. Dit betekent in de regel dat je aan het knutselen moet.
Daarbij wordt er van je verwacht dat je verschillende dingen laat zien en dat er tussen de trucs ook een soort samenhang bestaat. Dat laatste is naar mijn idee het meest ingewikkelde om voor elkaar te krijgen. Het is één ding om drie originele en technisch lastige trucs te bedenken, maar rijg die drie illusies vervolgens maar eens aan elkaar…
Zodra je voor jezelf duidelijk hebt wat je gaat doen is het zaak om zo snel mogelijk een kladversie van de attributen en decorstukken te maken om mee te repeteren. Tijdens het oefen kom je er vaak al snel achter dat er een betere manier is om een bepaalde manoeuvre uit te voeren. Als je praat bij je act is het ook zaak om een goed script te schrijven.
Om goed te kunnen reflecteren op je act is het handig om jezelf met regelmaat te filmen. Zo kun je precies zien wat het publiek ziet. Je wilt natuurlijk voorkomen dat het publiek dingen ziet die ze niet mogen zien (‘flashen’). Omdat tijd een factor is wil je ook dat er geen overbodige tekst of handelingen in je act zitten. Alles in je act moet een functie hebben.
In de laatste week is het tijd om de puntjes op de ï te zetten. In deze fase repeteer ik met de definitieve attributen en probeer je alles nog een beetje te verfijnen. Tijd om grote dingen te veranderen is er niet meer – je moet nu maar hopen dat wat je hebt gemaakt goed genoeg is.
De dag zelf
De dag van de wedstrijd kenmerkt zich meestal door een hoop spanning en hectiek. Je moet vaak vroeg uit de veren omdat je bijtijds in het theater moet zijn voor de doorloop. Ondanks de zenuwen is het vaak ook wel weer gezellig. De goochelwereld is niet zo groot en een wedstrijd schept ook gelegenheid voor collega’s om weer even bij te kletsen.
Zodra de wedstrijd aan de gang is ben je achter de schermen aan het wachten totdat het jou beurt is. Dit zijn vaak zenuwslopende minuten. In gedachten oefen je je tekst en probeer je na te gaan of je niets vergeten bent. Zitten alle attributen op de juist plek? Zit die paperclip wel goed vast? Zit de aansteker nog wel in mijn zak?
Dan komt het onverbiddelijke moment waarop jouw naam wordt omgeroepen. Op dit punt aangekomen is het gewoon een kwestie van gaan.
Zodra je act achter de rug is duurt het vaak nog een hele middag en avond voordat de prijsuitslag bekend wordt gemaakt. Ik probeer in die periode niet al te veel terug te blikken op hoe het ging, al is dat best lastig. Pas ná het avondeten (meestal voorafgaand aan de gala-show) wordt duidelijk wie er naar huis gaat met een prijs. Dit zijn mega-spannende momenten. Niet alleen voor de deelnemers, maar ook voor het publiek. Toeschouwers hebben vaak hun eigen gedachten over wie er zou moeten winnen. Gaat de favoriet weer naar huis met goud? Of is het deze keer de underdog?
Soms zitten er bizarre plottwist in de uitslagen: het kan bijvoorbeeld zijn dat een act van categorie is verplaatst. Het kan zijn dat niemand in een bepaalde categorie een prijs wint. Een act die indruk maakte kan alsnog naast de prijzen vallen. Deze ceremonies zijn voor de betrokkenen dan ook alles behalve saai.
De nasleep
Ik heb in de afgelopen tien jaar met vier acts met meegedaan met het NK goochelen. Bij elke inzending is het gelukt om een prijs in de wacht te slepen. Één keer zilver, drie keer brons. Wat in mijn prijzenkast nog ontbreekt is goud, daarom ben ik van plan om in de toekomst nog vaker mee te doen.
Als je iets wint is er altijd wel wat aandacht voor: een stukje in de krant, een bosje bloemen van de burgemeester… Allemaal hartstikke leuk, maar het meest plezierige aan een overwinning is de erkenning van je vakbroeders. Bovendien steek je er ook een hoop van op wat je weer kunt gebruiken in je dagelijkse shows. Voor toeschouwers valt er trouwens ook een hoop te beleven tijdens een NK – dus: kom een keer kijken!
